Opis kliniczny i przebieg choroby
Noworodki
Dzieci z PTHS rodzą się zwykle bez powikłań z prawidłową masą urodzeniową, długością ciała; czasami po urodzeniu zauważalna jest niewielka dysmorfia twarzy: wydatny nos i dolna część twarzy, stosunkowo rzadko – małogłowie i hipotonia mięśniowa. Noworodki mogą być określane jako spokojne i ciche, nadmiernie śpiące.
Dzieci
W okresie dzieciństwa zaznacza się wyraźnie opóźnienie rozwoju psychoruchowego, hipotonia mięśniowa, część dzieci zaczyna chodzić w 4-6 r.ż. (chód samodzielny lub z asystą, chód na szerokiej podstawie, niepewny), część nie nabywa zdolności samodzielnego chodzenia. Występuje brak lub powolny rozwój mowy; wiele osób z zespołem nie mówi, ale ma zdolność rozumienia mowy i komunikowania się za pomocą gestów, pojedynczych słów czy krótkich sekwencji słownych.
Z wiekiem bardziej widoczna staje się dysmorfia: głęboko osadzone oczy i wydatną okolicą nadoczodołową, łagodnie skośno-górnie ustawione szpary powiekowe, wysoka nasada nosa i wydatny grzbiet nosa, wystający lub opuszczony czubek nosa, szerokie nozdrza, krótka rynienka nosowo-wargowa, pełna warga dolna, szeroko rozstawione zęby, wydatna dolna część twarzy z dobrze zaznaczonym podbródkiem, u niektórych osób – szerokie usta ze skierowanymi ku dołowi kącikami ust i wąską czerwienią wargi górnej lub wargą górną w postaci łuku Kupidyna, łagodnie miseczkowate uszy z grubym obrąbkiem. Niepełnosprawność umysłowa (od średniego do ciężkiego stopnia). Mogą pojawić się: napady padaczkowe i niezależnie od nich zaburzenia oddychania pod postacią napadowej hiperwentylacji/bezdechu, głównie w okresie czuwania. Niektóre dzieci mają zaparcia. Dodatkowo stwierdza się często stereotypie ruchowe (głównie w zakresie rąk).
Dorośli
U dorosłych pacjentów z PTHS występują: wyraźna dysmorfia, zaburzenia zachowania, stereotypie ruchowe, napady padaczkowe u części osób, zaparcia, wysoka krótkowzroczność, niepełnosprawność intelektualna.
Częstość występowania
Wg danych IMiD ok. 1000 przypadków na świecie.
Diagnostyka różnicowa
Zespół Angelmana, zespół Retta, zespół Mowata-Wilsona, zespół podobny do Pitta-Hopkinsa (Pitt-Hopkins like syndrome; związany z mutacjami w innych genach)
Podłoże genetyczne
PTHS związany jest z heterozygotycznymi mutacjami genu TCF4 (mutacja w jednym z dwóch alleli genu), który ma swoją lokalizację na chromosomie 18 (18q21.2). Mutacje w ww. genie stwierdzono w 70% przypadków zespołu Pitta-Hopkinsa. Opisano także różnej wielkości de novo delecje obejmujące ww. region, które wiążą się z całkowitą lub częściową utratą genu TCF4.
Badania genetyczne
Analiza mutacji w genie TCF4 (sekwencjonowanie genu).
Postępowanie
Noworodki
W przypadku wystąpienia hipotonii mięśniowej wskazana jest opieka neurologiczna, rehabilitacja.
Dzieci
U dzieci wskazana jest opieka neurologa, logopedy (alternatywna komunikacja), ortopedy (korekta wad postawy), okulisty.
Dorośli
U dorosłych wskazana jest dalsza opieka neurologa, logopedy, rehabilitacja ruchowa.
Wszyscy
U wszystkich osób z PTHS konieczna jest opieka psychologiczna/psychiatryczna. Opieka psychologa powinna obejmować także członków rodzin dzieci z PTHS.
***
Zespół Pitta i Hopkinsa jest genetycznie uwarunkowaną chorobą neurorozwojową spowodowaną zmianami w genie TCF4.
* W obrazie klinicznym choroby występują: niepełnosprawność intelektualna, padaczka, zaburzenia żołądkowo-jelitowe i zaburzenia oddychania.
* Nasilenie objawów jest zróżnicowane u poszczególnych chorych.
* U większości opisanych w piśmiennictwie pacjentów z zespołem Pitta i Hopkinsa stwierdzono niepełnosprawność intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, opóźniony rozwój mowy (w niektórych przypadkach brak ekspresji mowy).
* Wśród charakterystycznych cech zespołu Pitta i Hopkinsa wymienia się zaburzenia oddychania, pod postacią hiperwentylacji oraz bezdechów z towarzyszącą sinicą i rzadziej omdleniami. Objawy te pojawiają się średnio w wieku ok. 6 lat i zwykle nie stanowią istotnego zagrożenia życia.
* U 37-50% pacjentów występuje padaczka. Pierwsze napady mogą pojawić się zarówno we wczesnym dzieciństwie jak i u dorosłych pacjentów.
* Najczęściej występujące zaburzenia żołądkowo-jelitowe to zaparcia (80%), refluks żołądkowo-przełykowy (38%) i odbijanie.
* Zaburzenia wzroku występują u 64% pacjentów, natomiast u 10% niedosłuch.
* Do najczęściej występujących problemów ortopedycznych należą płaskostopie i skolioza.
Zespół Pitta i Hopkinsa jest chorobą występującą bardzo rzadko (ok. 1000) i charakteryzuje się zmiennością ekspresji objawów u poszczególnych chorych od postaci łagodniejszych po przypadki o cięższym przebiegu.
Żródło: IMiD